Αναρωτιέμαι τι βλέπεις και τι βλέπω. Τι σκέφτεσαι και τι σκέφτομαι. Τι νιώθεις και τι νιώθω. Γιατί τελικά συνειδητοποιώ ότι φοράμε άλλα γυαλιά. Κι ας μας έμοιαζε ίδιος ο σκελετός τους, οι φακοί διαφέρουν. Είναι διαμορφωμένοι απ’ όλα αυτά που ζήσαμε, απ’ όσα βιώσαμε, απ’ όσα πιστέψαμε ως αληθινά, είναι άλλοι λοιπόν για εσένα κι άλλοι για εμένα. Και καθημερινά αλλάζουν χρώματα μέσα από τις εμπειρίες και τα πιστεύω μας, μας δίνουν άλλη οπτική του κόσμου γύρω μας.
Άκουγα για τις πεποιθήσεις πως μας κατευθύνουν και πως ερμηνεύουν τα γεγονότα, αλλά σήμερα που είμαστε «απέναντι», αναγνωρίζω πόση δύναμη έχουν και μας παγιδεύουν.
Υποθέσεις για εμάς, για τους γύρω, για τις αλήθειες μας. Κι όσο κι αν θέλουμε να ξεφύγουμε φαντάζει αδύνατον, αφού μας πιπιλάνε το μυαλό από μια σταλιά παιδάκια. Εκεί, καθηλωμένοι στις αποχρώσεις των φακών μας, να διαμορφώνουμε τις αντιλήψεις μας και να τις θωρακίζουμε, μην τυχόν και πει κάποιος κάτι κι αυτές αλλοιωθούν, σπιλωθούν και γίνουν ξένες. Και ύστερα τις τοποθετούμε προσεκτικά στο σεντούκι με τον θησαυρό μας. Γιατί έτσι μας τις σέρβιραν οι γονείς μας, ή στη συνέχεια οι σημαντικοί άλλοι, σαν να είναι ο θησαυρός. Μέσα λοιπόν από έναν φαύλο κύκλο, οι πεποιθήσεις καθορίζουν τον τρόπο σκέψης, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας.
Σαν δέντρο φαντάσου τις που καθορίζει τη ζωή μας. Στο πρώτο επίπεδο βρίσκονται οι ρίζες ή αλλιώς οι πυρηνικές πεποιθήσεις. Από την παιδική μας ηλικία μπαίνουν οι σπόροι και ριζώνουν μέρα με τη μέρα. Οι ρίζες μεγαλώνουν και δυναμώνουν σαν να τις προμηθεύσαμε με το καλύτερο λίπασμα και να τις ψεκάσαμε με ενισχυτικό μείγμα. Γρήγορα μετατρέπονται σε απόλυτες δηλώσεις που μας κάνουν άκαμπτους. Εκεί βρίσκεται η δική μας «απόλυτη αλήθεια» για το πώς είναι τα πράγματα. Δύσκολα συνειδητές, γι’ αυτό κι όχι εύκολα προσβάσιμες στη θεραπεία μας.
Ακολουθεί ο κορμός στο ρόλο των ενδιάμεσων πεποιθήσεων. Όλοι οι κανόνες μας, εκείνα τα πολύ προσωπικά απαράβατα που διαμορφώνονται από τις ρίζες του δέντρου. Συχνά ξεπηδούν με εκφράσεις όπως «αν… τότε», «πρέπει να…». Εκφράσεις άκαμπτες και ταυτόχρονα υπεργενικευμένες. Εκφράσεις που μας πιέζουν χωρίς να το καταλαβαίνουμε κάποιες φορές, γιατί στην ουσία έχουν γίνει η καθημερινότητά μας και η άγραφη λίστα μας. Σαν να καλούμαστε να βάλουμε τικ σε ένα σωρό από κουτάκια καθηκόντων, κι αν μείνει ένα μόνο τετραγωνάκι χωρίς το πολυπόθητο σήμα της επιτυχίας, τότε νιώθουμε ότι κάπου χάσαμε. Στη θεραπεία οι ενδιάμεσες πεποιθήσεις είναι προσβάσιμες σε δεύτερο χρόνο, αφού πρώτα έχουμε δουλέψει με τις αυτόματες σκέψεις μας.
Και στο πάνω-πάνω επίπεδο τα φύλλα του δέντρου μας. Αυτές οι γρήγορες και αυτόματες σκέψεις που δεν είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας, αλλά έρχονται αβίαστα, χωρίς σκέψη, χωρίς καμία αμφισβήτηση ότι μπορεί να μην είναι αληθινές. Η δική μας πραγματικότητα, με άμεση επίδραση στη συναισθηματική μας κατάσταση και στις αντιδράσεις μας. Το σημείο εκκίνησης θα έλεγα στην προσωπική μας θεραπεία, εφόσον επιλέξουμε σαν προσέγγιση τη γνωσιακή συμπεριφορική προσέγγιση στη συμβουλευτική.
Γιατί αν το καλοσκεφτείς, αν μέσα μας -για παράδειγμα- είναι βαθιά ριζωμένη η πεποίθηση ότι «δεν αξίζω», η ενδιάμεση πεποίθησή μας, ο κορμός, λέει ότι «αν κάνω ό,τι μου ζητάνε, τότε θα με αποδέχονται» και η αυτόματη σκέψη που έρχεται στο μυαλό, τα φύλλα σαν να λέμε, είναι να βροντοφωνάζουμε το «ναι» όταν μας ζητάνε κάτι. Μέσα λοιπόν στη θεραπεία είναι δύσκολο να ξεκινήσω από το «δεν αξίζω», οπότε έρχομαι να δουλέψω πρώτα με τις αυτόματες σκέψεις μου.
Αναγνωρίζω αυτές τις σκέψεις μέσα από αυτοπαρατήρηση και στη συνέχεια επανεξετάζω κατά πόσο είναι απόλυτα βάσιμες. Μπαίνω σε μια διαδικασία αμφισβήτησης της εγκυρότητάς τους και επαναξιολογώ, δοκιμάζοντας νέες λύσεις, πιο ρεαλιστικές για τις δικές μου ανάγκες. Δεν ξεριζώνω το δέντρο, αφήνοντάς το τελικά να πέσει και να με πλακώσει. Εντοπίζω τα ασθενικά φύλλα, έπειτα τα μικρά κι επικίνδυνα κλαράκια και μόνο όταν νιώσω ότι είναι όντως εφικτό προχωράω σε κορμό και ρίζα. Αυτό σταδιακά μου δίνει πιο θετικά συναισθήματα, κάνοντας πιο λειτουργική την καθημερινότητά μου. Βήμα-βήμα μέσα στη θεραπεία προσαρμόζω αυτές τις πεποιθήσεις στα δικά μου δεδομένα, κάνοντάς τις πιο λειτουργικές και ρεαλιστικές για εμένα.
Όσο και αν πιστεύω ότι αυτό είναι αδύνατο, χρειάζεται να υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι οι πεποιθήσεις είναι προσωπικές αντιλήψεις και όχι κοινή πραγματικότητα. Μπορώ λοιπόν να ορίζω τη ζωή μου, να επιλέξω μόνος μου αν θέλω το δικό μου δέντρο να είναι φοίνικας ή μηλιά κι ας μου έδωσαν μεγαλώνοντας τους σπόρους μόνο για μπαομπάμπ. Αρκεί να αξιολογήσω το έδαφος και τις ρίζες του δέντρου μου με πιο ρεαλιστικά κριτήρια για μένα. Να αφήσω πίσω όσα κουβαλώ από το παρελθόν μου, όσα με τόση πειθώ μου είπαν κάποτε πως ήταν θησαυρός.
Συντάκτης: Ελένη Τουρλούκη
